Bize Yön Veren Metinler III

Dünya coğrafyasının en stratejik noktalarından birinde, art arda gelen kritik fetihlerle büyüyen; yönetim, hukuk, maliye, bilim, kültür, sanat ve diğer tüm alanlarda hızla kurumsallaşan yerleşik bir devletin sancağı altında, her geçen günle birlikte tebarüz eden “Biz”i görmek ve betimlemek…

Osmanlı devlet işleyişi, hukuk normları ve önemli hadiseleriyle tarihî akış gibi her daim merak konusu olan alanlarda okuyucuyu yorumsuz, yönlendirmesiz, özgün metinlerle baş başa bırakmak…

Psikolojik bir enkazın altında artık varlığı unutulan yahut sorgulanan Osmanlı bilim, sanat, kültür ve toplum hayatını en yetkili ağızdan okuyucuya aktarmak…

Bir rüya daha gerçek oluyor!
–Alev Alatlı

Alev Alatlı – derleyen

1944 İzmir doğumlu olan Alev Alatlı, liseyi Tokyo, Japonya’da okudu. Ekonomi & İstatistik lisansını ODTÜ’den Ekonomi & Ekonometri dalında, Yüksek Lisansını Fulbright bursu ile gittiği ABD, Vanderbilt Üniversitesi’nden (Nashville, Tennessee) aldı. Bilâhare, felsefe öğrenimine başlayan Alatlı, doktora çalışmalarını New Hampshire, Dartmouth College’de sürdürdü. İlâhiyat, Düşünce ve Medeniyet Tarihi üzerinde yoğunlaştı. 1974’de Türkiye’ye döndü, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesinde öğretim görevlisi, Ankara’da Devlet Planlama Teşkilatı’nda kıdemli ekonomist olarak çalıştı. California Üniversitesi (Berkeley) ile ortak psiko-dilbilim çalışmaları yürüttü. Cumhuriyet Gazetesi ile birlikte “Bizim English” adında bir dergi çıkaran Alatlı, daha sonra Türk Yazarlar Kooperatifinde (YAZKO) başkan yardımcısı olarak görev aldı.

Eserleri: 1985 ve 1986 yıllarında Edward Said’in “Haberlerin Ağında İslam” (Covering Islam) ve “Filistin’in Sorunu” (The Question of Palestine ) adlı çevirileri yayınlandı. Filistin davasını duyurmak üzere yaptığı çalışmalar dolayısıyla, Tunus’da sürgün olan Yaser Arafat tarafından Özgürlük Madalyası ile onurlandırıldı. Yayınlanmış ilk telif eseri, “Aydın Despotizmi”dir (Despotism of the Intellectuals). Bunu, 1985’de “Yaseminler Tüter mi Hala?” (Jasmines Smoke No More!) izledi. Yazarlar Birliğinin “Yılın En İyi Romanı” ödülünü alan “İşkenceci” (The Torturer) 1987’de geldi. “İşkenceci” kendisini izleyen “Or’da kimse var mı?” (Is there anybody out there?) dörtlüsünün öncüsüydü. 1992’de yayınlanan “Viva la Muerte” yi, 1993’de “Nuke Türkiye” (Nuke Turkey!), “Valla Kurda Yedirdin Beni” (You Sure Made Me a Prey to the Wolves) ve “OK Musti, Türkiye Tamamdır!” (OK Mustafa, Turkey is Dealt With!) izledi. “Kadere Karşı Koy A.Ş.” (Resist Your Fate, Incorporated) 1995’de yayınlandı. 1999’da “Eylül 1998” (September 1998) isimli küçük bir nesir-nazım denemesini, 2000 yılında “Schrödingerin Kedisi, Kabûs” ve 2001 yılında “Schrödingerin Kedisi, Rüya” izledi.

“Gogol’un İzinde” (On the Footsteps of Gogol) başlıklı nehir romanın ilk cildi olan “Aydınlanma Değil, Merhamet!” 2004 Haziran ayı sonunda okurlarla buluştu. Bu kitabı serinin diğer romanları olan “Dünya Nöbeti” ve “Eyy Uhnem! Eyy Uhnem” takip etti. 2004 yılında Tunuslu Hayrettin Paşa’nın yazdığı “En Emin Yol” adlı eserini Şehabettin Yalçın’la birlikte dilimize kazandırmıştır.

Alev Alatlı’nın ayrıca deneme ve günlük yazılarının derlendiği “Şimdi Değilse, Ne zaman?” (If not now, when?) 2002, “Hayır Diyebilmeli İnsan” 2005, “Hatırla Geçmişin Geleceğindir” 2007 ve röportajlarından oluşan “Alev Alatlı ile Türkiye ve Dünya” (Turkey and the World with Alev Alatlı) 2003 isimli dört kitabı daha bulunmaktadır.

Siyasal Bilimler üzerine 2008’de “Yorumsuz”u ve 2009’da ise Ayşe Kulin, Liz Behmoaras ve Nurşen Mazıcı ile birlikte “Yalnız Değilsin”i kaleme almıştır. “Aklın Yolu da Bir Değildir…” 2009, “Hollywood’u Kapattığım Gün” 2009 yazdığı son kitaplardır.

Kapadokya Üniversitesinin kurucu vakfı, İlke Eğitim ve Sağlık Vakfı’nın Mütevelli Heyet Üyesi ve Yönetim Kurulu Başkanıdır.

İÇİNDEKİLER
Cilt III
Beylik’ten Cihan Devleti’ne
(1299-1606)
Bize Yön Veren Metinler Hakkında (Alev Alatlı)………………………………………………………..23
Editör’den (Ömür Ceylan)…………………………………………………………………………………………..29
Notlar…………………………………………………………………………………………………………………………..39
Kısaltmalar………………………………………………………………………………………………………………….41
HUKUK, MALIYE, BÜROKRASI VE RESMÎ YAZIŞMA GELENEĞI
KLASİK DÖNEM OSMANLI DOKÜMANTASYON TARİHİ (Cahit Telci)…………47
Mekece Vakfı Temlik-nâmesi………………………………………………………………………………..55
Orhan Gazi’nin Mülk-nâmesi……………………………………………………………………………….56
Sultan I. Murad’ın Evrenos Bey’e Mektubu…………………………………………………………..57
Timur’un Ankara Savaşı Fetih-nâmesi…………………………………………………………………60
Amasya Kaya Kitabesi (Bâyezid Paşa İmâret Vakfiyesi)……………………………………….62
Karamanoğlu İbrahim Beğ’in II. Murad’a Ahid-nâmesi (Sevgend-nâme)…………..64
II. Murad’ın Vasiyyet-nâmesi………………………………………………………………………………..65
Fatih Sultan Mehmed’in Galata Gayrimüslimlerine Verdiği Ahid-nâme…………….67
Kanun-nâme-i Âl-i Osman……………………………………………………………………………………69
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………….69
Divan-ı Hümâyûn Üyeleri ve Protokolü…………………………………………………………….70
Devletin Devamlılığı İçin Kardeş Katli………………………………………………………………72
Fatih Sultan Mehmed Han Yarlığı…………………………………………………………………………72
Fatih Sultan Mehmed’in Bosna Ruhbanlarına Ahid-nâmesi………………………………..74
İhtisâb Kanunları…………………………………………………………………………………………………..75
Şehzade Ahmed’in Yayalara Verdiği Ahid-nâme………………………………………………….78
Yavuz Sultan Selim Kanun-nâmesi……………………………………………………………………….79
Adâlet-nâmeler………………………………………………………………………………………………………81
15 Mart 1516 Tarihli Semendre Eflakları Adâlet-nâmesi……………………………………81
17 Mayıs 1565 Tarihli Adâlet-nâme……………………………………………………………………82
30 Eylül 1609 Tarihli Adâlet-nâme…………………………………………………………………….82
Uzun Hasan (Hasan Padişah) Kanunları………………………………………………………………83
Diyarbekir Vilayeti Yasaları Defteri……………………………………………………………………84
Mardin Livası Yasaları Defteri……………………………………………………………………………84
Ergani Livası Yasaları Defteri…………………………………………………………………………….85
Kanuni’nin I. François’ya 1526 Tarihli Fermanı…………………………………………………..85
Şehzade Bayezid’in Babası Kanuni’ye Mektupları………………………………………………..86
Kanuni’nin Namaz Kılmayanlar Hakkında Fermanı……………………………………………88
Şeyhülislam Ebussuud Efendi’nin Kahve Fetvaları……………………………………………….90
Surre Defterlerinin Güvenliği Hakkında Hüküm…………………………………………………92
Devlet İşleyişinde Süreklilik: Avarız Muafiyetine Dair Ferman…………………………..93
Yahudilerin Müslüman Köle ve Cariye Almamasına Dair Hüküm………………………95

ASKERÎ TARIH
OSMANLI SAVAŞ VE SAVAŞ SANATI METİNLERİ (Cahit Telci)………………………99
Tuhfetü’l-Guzât (Matrakçı Nasuh)……………………………………………………………………….101
Topçular Kâtibi Abdülkâdir Efendi Tarihi………………………………………………………….103
İstolni Belgrat Seferi’nde Ordunun Düzeni………………………………………………………104
II. Osman’ın Hotin Seferi İçin Dökülen Toplar…………………………………………………105
SIYASET-NÂME ISLÂHÂT-NÂME VE LÂYIHALAR
OSMANLI SİYASET DÜŞÜNCESİNİN KAYNAKLARI (Özer Küpeli)………………109
Âsaf-nâme (Lütfi Paşa)…………………………………………………………………………………………113
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..113
Veziriazamın Meziyetleri…………………………………………………………………………………114
Kitabu Mesâlihi’l-Müslimîn ve Menafi‘i’l-Mü’minîn………………………………………….115
Eski Kanun ve Âdetlere Yönelik Eleştiriler……………………………………………………….116
es-Siyâsetü’ş-Şer’iyye (Dede Cöngi)……………………………………………………………………..118
Yöneticilere Geniş Yetkiler Tanınması……………………………………………………………..119
Hak Aramak İçin Sultanın Huzuruna Çıkmak…………………………………………………120
Nushatü’s-Selâtîn (Gelibolulu Mustafa Âlî)………………………………………………………….121
Halkın Padişaha Karşı Vazifesi…………………………………………………………………………121
Nüzul ve Avarız Vergileri…………………………………………………………………………………122
Vurgunculuk……………………………………………………………………………………………………123
Hırzü’l-mülûk………………………………………………………………………………………………………123
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..124
Padişahın Dikkat Etmesi Gereken Durumu……………………………………………………..125
Kavânîn-i Âl-i Osmân der-Hulâsa-i Mezâmîn-i Defter-i Dîvân (Ayn Ali Efendi)….126
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..126
Tımar Sisteminin Bozulma Sebepleri……………………………………………………………….127
Usulü’l-hikem fi Nizami’l-Âlem (Hasan Kâfî)……………………………………………………..128
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..129
Avrupa’nın Askerî Alanda Üstünlüğü………………………………………………………………130

KRONİKLER
OSMANLI TARİH YAZICILIĞI (Özer Küpeli)……………………………………………………135
Dâstân-ı Tevârih-i Mülûk-ı Âl-i Osmân (Ahmedî)……………………………………………..139
Sultan Alaaddin, Ertuğrul, Osman Gazi…………………………………………………………..140
Gazi Murad Han’ın Sırplarla Savaşı, Şehit Oluşu ve Kâfirlerin Hezimeti…………..141
Sultan Murad Oğlu Sultan Bayezid…………………………………………………………………..141
Behcetü’t-Tevârîh (Şükrullah)………………………………………………………………………………142
Çelebi Mehmed’in Tahta Çıkışı………………………………………………………………………..142
II. Murad’ın Tahta Çıkışı ve Saltanatı……………………………………………………………….142
Gazavât-ı Sultân Murâd……………………………………………………………………………………….144
Hunyadi Janos’un Sofya’yı Ele Geçirmesi, İzladi Derbendi Savaşı ve
Edirne-Segedin Antlaşması……………………………………………………………………………..144
Düstûr-nâme (Enverî)………………………………………………………………………………………….146
Aydınoğlu Mehmed Bey’in Birgi’ye Gelişi, Topraklarını Oğullarına
Paylaştırması ve Gazi Umur Bey’in Aşağı İzmir’i Fethi…………………………………….147
Frenklerin Aşağı İzmir’e Taarruzu, Kalenin Elden Çıkışı,
Umur Bey’in Hücumu ve Şehit Olması…………………………………………………………….148
Târîh-i Âl-i Selçûk (Yazıcı-zâde Ali)…………………………………………………………………….150
Osmanlılara Hanlığın Değmesi………………………………………………………………………..150
Osman’ın Uç Beyi Olması………………………………………………………………………………..150
Margarit Manastırı Rahiplerinin Söğüt’e Osman Gazi’ye Gelişi………………………..151
Tevârîh-i Âl-i Osmân (Âşıkpaşa-zâde)…………………………………………………………………151
Osman Gazi’nin Rüyası……………………………………………………………………………………152
Osman Gazi’nin Kanunları………………………………………………………………………………152
I. Murad’ın Edirne’yi Fethi……………………………………………………………………………….154
Yeniçeri Ocağı’nın Kuruluşu…………………………………………………………………………….154
Fatih Sultan Mehmed’in Trabzon’u Fethi………………………………………………………….154
Otlukbeli Savaşı……………………………………………………………………………………………….155
Osmanlı Padişahlarının Huy ve Âdetleri………………………………………………………….156
Anonim Tevârîh-i Âl-i Osmanlar………………………………………………………………………..157
Süleyman Şah’ın Anadolu’ya Gelişi………………………………………………………………….157
Orhan Gazi Devri, Rumeli’ye Geçiş………………………………………………………………….158
Musa Çelebi ve Evnenos Gazi’yi İmtihanı………………………………………………………..158
Târîh-i Ebü’l-Feth (Dursun Bey)………………………………………………………………………….160
Rumeli Hisarı’nın İnşası…………………………………………………………………………………..161
Fatih’in Ayasofya’ya Girişi………………………………………………………………………………..161
İstanbul’un İmarı……………………………………………………………………………………………..161
Kefe’nin Fethi…………………………………………………………………………………………………..163
Kitâb-ı Cihân-nümâ (Neşrî)………………………………………………………………………………..164
Osman Gazi’nin Oğlu Orhan Gazi’ye Vasiyeti………………………………………………….164
Orhan Gazi Döneminde Yaya Teşkilatının Kuruluşu……………………………………….164
Geyikli Baba’nın Hikâyesi………………………………………………………………………………..165
Simavna Kadısı Oğlu Bedrettin ve Börklüce Mustafa……………………………………….167
Tevârîh-i Âl-i Osmân (Kemalpaşa-zâde)………………………………………………………………168
Osman Gazi’nin, Beyliği Oğlu Orhan Gazi’ye Bırakması ve Vefatı……………………169
Germiyanoğlu’nun I. Murad’a İtaati, Kızını Şehzade Bayezid’e Vermesi ve
Şehzade Bayezid’in Düğünü…………………………………………………………………………….169
Otranto’nun Fethi…………………………………………………………………………………………….171
Heşt Bihişt (İdris-i Bitlisî)…………………………………………………………………………………….172
Fatih’in Ulemaya Gösterdiği Yakınlık………………………………………………………………172
II. Bayezid’in Kapsamlı Bir Osmanlı Tarihi Yazdırma Arzusu………………………….172
İdris-i Bitlisî’nin Türkçe Eserlere Yaklaşımı……………………………………………………..173
II. Bayezid……………………………………………………………………………………………………….173
Selim-nâme (İdris-i Bitlisî)…………………………………………………………………………………..173
Selim-nâme’nin İçeriği…………………………………………………………………………………….174
Çaldıran Savaşı………………………………………………………………………………………………..174
Süleyman-nâme (Bostan Çelebi)………………………………………………………………………….175
Vezir Kelimesi ve Vezirin Hususiyetleri……………………………………………………………176
Makbul İbrahim Paşa’nın Öldürülmesi…………………………………………………………….176
Tabakâtü’l-Memâlik ve Derecâtü’l-Mesâlik (Celâl-zâde Mustafa Çelebi)…………….177
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..177
Yavuz Sultan Selim’in Vefatı ve Kanuni Sultan Süleyman’ın Tahta Çıkışı………….178
Tevârîh-i Âl-i Osmân (Lütfi Paşa)………………………………………………………………………..180
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..181
Mohaç Savaşı…………………………………………………………………………………………………..182
Târîh-i Selânikî (Mustafa Selânikî)……………………………………………………………………….183
Kıbrıs’ın Fethi………………………………………………………………………………………………….184
Sakarya Nehri-Sapanca Gölü-İzmir Körfezi Kanal Projesi……………………………….184
III. Mehmed Tahta Çıktığında Şehzadelerin Katli…………………………………………….185
Yeni Cami’nin Temelinin Atılması……………………………………………………………………186
Künhü’l-Ahbâr (Gelibolulu Mustafa Âlî)……………………………………………………………..187
Giriş………………………………………………………………………………………………………………..187
Niğbolu Zaferi…………………………………………………………………………………………………187
Mora’nın Fethi…………………………………………………………………………………………………188
III. Murad’ın İlk Cümlesi ve Kıtlık…………………………………………………………………..189
Heft Meclis (Gelibolulu Mustafa Âlî)……………………………………………………………………189
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..189
Nusret-nâme (Gelibolulu Mustafa Âlî)…………………………………………………………………190
Ereş Kalesi’nin İnşası……………………………………………………………………………………….190
Tâcü’t-Tevârîh (Hoca Sadeddin)…………………………………………………………………………..191
Ergene Köprüsü’nün İnşası………………………………………………………………………………192
Kili ve Akkirman’ın Fethi…………………………………………………………………………………192
Şahkulu İsyanı ve Karagöz Paşa’yı Öldürmeleri………………………………………………..194

SEFÂRET-NÂMELER
OSMANLI GÖZÜYLE DÜNYA (Özer Küpeli)…………………………………………………….199
Hacı Zağanos’un Sefâret Raporu…………………………………………………………………………203
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..203
ESÂRET-NÂME HÂTIRÂT VE GÜNLÜKLER
OSMANLI ÇAĞLARINDA BEN-ANLATILARI (Özer Küpeli)………………………….207
Bir Yeniçerinin Hatıratı (Ostravica’lı Konstantin Mihail Konstantinovic)……………212
Devşirilmesi…………………………………………………………………………………………………….212
Drakula Hakkında…………………………………………………………………………………………..213
Vâkıât-ı Cem Sultan…………………………………………………………………………………………….213
Cem Sultan’ın Roma’da Papa Tarafından Karşılanışı…………………………………………213
Yeni Seçilen Papa’nın Cinsiyetinin Belirlenmesi……………………………………………….214
Cem Sultan’ın Ölümü………………………………………………………………………………………214
Barbaros Hayreddin Paşa’nın Hatıraları (Seyyid Muradi)…………………………………..215
Oruç Reis’in Kesilen Kolu………………………………………………………………………………..215
Preveze Savaşı………………………………………………………………………………………………….215
Sergüzeşt-i Zaîfî (Mehmed Zaîfî)…………………………………………………………………………216
İstanbul……………………………………………………………………………………………………………216
Kitâbü’l-Menâmât (Nuh Ağa)………………………………………………………………………………217
Şeyh Şucâ ile III. Murad’ın Tanışıklığına Vesile Olan Rüya Tabiri Meselesi………218
III. Murad’ın Cülusundan Üç Gün Önce Gördüğü Rüya………………………………….218
Bir Meczubun Dedikleri………………………………………………………………………………….218
Şeyhin Birinin Oğlu Hakkındaki Kehaneti………………………………………………………219
Rüyasında On Yıl Ömrünün Kaldığını Duyması……………………………………………..219
Payitahtta Celali İsyanı Korkusu………………………………………………………………………219
Kendisine Büyü Yapıldığı Hakkındaki Endişeleri…………………………………………….219
Sergüzeşt-i Esîrî-i Malta (Macuncu-zâde Mustafa Efendi)…………………………………..219
Esir Düşüşü……………………………………………………………………………………………………..219
Esirlerin Kurtuluş Bedelinin Belirlenmesi………………………………………………………..220

DİN VE DİN KAYNAKLI LİTERATÜR
OSMANLI DÜŞÜNCESİNİN İNANÇ KAYNAKLARI (Hidayet Aydar)……………..223
KUR’AN MEAL TEFSİR……………………………………………………………………………………………227
el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân (Bedrüddîn ez-Zerkeşî)…………………………………………..227
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..227
Kur’an’da Hitaplar ve Muhatapları……………………………………………………………………228
en-Neşr fi’l-Kırâati’l-Aşr (Muhammed el-Cezerî)……………………………………………….230
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..230
Kıraat İmamları ve Râvileri……………………………………………………………………………..231
Tefsîrü’l-Celâleyn (Celâleddin el-Mahallî – Celâleddin es-Süyûtî)………………………..233
Fâtiha Sûresi…………………………………………………………………………………………………….234
İhlas Sûresi………………………………………………………………………………………………………235
Felak Sûresi……………………………………………………………………………………………………..235
Nâs Sûresi………………………………………………………………………………………………………..236
el-İtkân fî-Ulûmi’l-Kur’ân (Celâleddin es-Süyûtî)……………………………………………….236
Kur’an’ın Bir Araya Getirilip Tertip Edilmesi……………………………………………………236
İrşâdu’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezâya’l-Kur’âni’l-Kerîm (Ebussuûd Efendi)……………….239
Müşâkele Sanatı……………………………………………………………………………………………….240
HADİS……………………………………………………………………………………………………………………….243
Yüz Hadîs Yüz Hikâye (Erzurumlu Darîr)……………………………………………………………243
Hadîs-i Erbaîn (Molla Câmî)……………………………………………………………………………….246
Mukaddime……………………………………………………………………………………………………..246
el-Câmiu’s-Sagîr (Celâleddin es-Süyûtî)……………………………………………………………….250
Terceme-i Hadîs-i Erbaîn (Fuzûlî)……………………………………………………………………….253
Mukaddime……………………………………………………………………………………………………..254
Kıt’alar……………………………………………………………………………………………………………..254
Hâtime…………………………………………………………………………………………………………….256
Sübhatü’l-Uşşâk (Latîfî)……………………………………………………………………………………….256
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..257
Kıt’alar……………………………………………………………………………………………………………..257
FIKIH AKAİD İLMİHÂL………………………………………………………………………………………….259
OSMANLI FIKIH AKAİD İLMİHÂL LİTERATÜRÜ (Mahmut Samar)…………….259
FIKIH………………………………………………………………………………………………………………………..261
Tenkîhu’l-Usûl (Sadrüşşerîa)………………………………………………………………………………..261
Mukaddime……………………………………………………………………………………………………..261
Fıkıh Usulü………………………………………………………………………………………………………261
et-Tavzîh ve et-Telvîh (Sadrüşşerîa ve Sadeddin et-Teftâzânî)………………………………264
Konu ve Mesele Hakkında……………………………………………………………………………….265
Şerhü’l-Menâr (Ferişteoğlu)…………………………………………………………………………………268
Allahu Teâlâ’nın Âdem’e İlim Vermesi……………………………………………………………..320
Şeytana Secde Emirlerinin Adedi…………………………………………………………………….321
Mebde ve Meâd (Başlangıç ve Dönüş Yeri)………………………………………………………321
Kelamın Mütekellimin Sıfatı Olması………………………………………………………………..321
Kelam………………………………………………………………………………………………………………321
Elif ’in Diğer Harflerden Önceliği…………………………………………………………………….321
Elif, Lâm, Mîm’in İsimliği………………………………………………………………………………..321
Tavafın Sayıları………………………………………………………………………………………………..322
Kurban Edilen Hayvanın Haramlığı…………………………………………………………………322
Ölümsüzlük Suyu (Ab-ı Hayât)………………………………………………………………………..322
Sidretü’l-Müntehâ……………………………………………………………………………………………322
Ahir Zamanda Kâbe’nin Kaldırılması………………………………………………………………322
İbadetin Meydana Gelişi………………………………………………………………………………….323
Kâbe’nin İsimlendirilmesi ve Âdem’in Yüzü…………………………………………………….323
Kırk Oruç………………………………………………………………………………………………………..324
Vâridât (Şeyh Mahmud Bedreddin)……………………………………………………………………..324
İnsanların İbadetteki Hataları………………………………………………………………………….324
Yeryüzüne ve Gökyüzüne Sunulan Emanet……………………………………………………..324
Melekler…………………………………………………………………………………………………………..325
Allah’tan Başka Mevcut Yok…………………………………………………………………………….325
İsa Aleyhisselam………………………………………………………………………………………………325
Dua ve Zikir…………………………………………………………………………………………………….325
“Ölmeden Önce Ölünüz” Hadisine İlişkin Bazı Görüşler…………………………………326
Deccal, Kıyamet, Dabbetülarz………………………………………………………………………….326
Her Şeyin Mutlak Varlık Olduğu……………………………………………………………………..326
Allah Velîlerinin Bazı Olağanüstü Şeyler Göstermesi……………………………………….327
Mana Âleminde Zuhur Eden Bazı Keşifler………………………………………………………327
Terceme-i Gülşen-i Râz (Elvân-ı Şîrâzî)……………………………………………………………….327
Zülf………………………………………………………………………………………………………………….328
Şarap, Şem, Şâhid, Meyhâne…………………………………………………………………………….329
Ahlâk-ı Muhsinî (Hüseyin Vâiz-i Kâşifî)………………………………………………………………331
Adalet………………………………………………………………………………………………………………331
Hilim……………………………………………………………………………………………………………….332
Teyakkuz ve Haberdarlık…………………………………………………………………………………333
Hâce-i Cihân ve Netîce-i Cân (Vâhidî)…………………………………………………………………334
Kalenderiler…………………………………………………………………………………………………….334
Ahlâk-ı Alâî (Kınalı-zâde Ali Efendi)……………………………………………………………………337
Kibir ve Tedavisi………………………………………………………………………………………………337
Gıybetin Sebepleri……………………………………………………………………………………………339
Gıybetin Tedavisi…………………………………………………………………………………………….342
Menâkıb-ı İbrâhîm-i Gülşenî (Muhyî-i Gülşenî)…………………………………………………342
Sekizinci Takallub……………………………………………………………………………………………342
İbrahim Paşa’nın Yalan Dolanları…………………………………………………………………….344
İbrahim Gülşenî ile Kanunî’nin Görüşmesi……………………………………………………..345

BİLİM
OSMANLI BİLİM TARİHİ VE LİTERATÜRÜ (Sevtap Kadıoğlu-Gaye Danışan)….349
MATEMATİK……………………………………………………………………………………………………………358
el-Muhammediyye fi’l-Hisâb (Ali Kuşçu)……………………………………………………………358
Çift Yanlış Yöntemiyle Bilinmeyenlerin Tespiti………………………………………………..358
Umdetü’l-Hisâb (Matrakçı Nasuh)……………………………………………………………………….360
Problemler………………………………………………………………………………………………………360
ASTRONOMİ……………………………………………………………………………………………………………362
Zîc-i Uluğ Bey………………………………………………………………………………………………………362
Gezegenlerin Çakışma ve Geri Geliş Zamanlarının Belirlenmesi……………………..362
Güneş Geri Gelişinin Belirlenmesi…………………………………………………………………..363
el-Fethiyye fî-İlmi’l-Hey’e (Ali Kuşçu)…………………………………………………………………365
Gezegenlerin Küreleri Hakkındadır…………………………………………………………………365
Gezegenlerin Kürelerinin Hareketleri Hakkındadır…………………………………………366
Rûz-nâme-i Şeyh Vefa (Muslihuddîn Mustafa b. Ahmed el-Sadrî el-Konavî)……….367
Dîbâce……………………………………………………………………………………………………………..367
Hediyyetü’l-Mülûk (Muhammed b. Kâtib Sinan el-Konevî el-Muvakkit)……………..369
Mukaddime……………………………………………………………………………………………………..369
Düzgün Çeyrek Dairenin Bulunması, Doğu-Batı Doğrusu,
Ufuk Çizgisi ve Yükseklik Yayı…………………………………………………………………………370
Başka Bir Yöntemle Düzgün Çeyrek Dairenin Bulunması………………………………..370
Kifâyetü’l-Vakt bi-Ma‘rifeti’d-Dâir ve Fazlihi ve’s-Semt (Muvakkit Mustafa bin Ali)…. 371
Mukaddime……………………………………………………………………………………………………..371
Terimler…………………………………………………………………………………………………………..372
Burçlar Kuşağı…………………………………………………………………………………………………373
İkindi Eğrisi ……………………………………………………………………………………………………373
Şafak ve Fecir Eğrisi ………………………………………………………………………………………..373
Teshilü’l-Mîkât (Muvakkit Mustafa bin Ali)…………………………………………………………373
Mukaddime ve İçerik……………………………………………………………………………………….374
Hülâsatü’l-Hey’e (Seydi Ali Reis)………………………………………………………………………….375
Kürelerin Adedi, Nitelikleri ve Sıralanışları……………………………………………………..376
Mir’ât-ı Kâ’inât (Seydi Ali Reis)……………………………………………………………………………377
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..377
Dâire-i Mu‘Addil [Aletinin] İşleyişi………………………………………………………………….378
Âlâtü’r-Rasadiyye li-Zîc-i Şehinşâhiyye (Takiyüddin)…………………………………………379
Dış Unsurlar…………………………………………………………………………………………………….415
Kitâb der-Hulâsa-i İlm-i Tıb (Hekim Bereket)…………………………………………………….416
Melankoli………………………………………………………………………………………………………..416
Aşk Hastalığı……………………………………………………………………………………………………416
Kandan Kaynaklanan Felç……………………………………………………………………………….417
Tercüme-i Müfredât-ı İbnü’l-Baytâr……………………………………………………………………417
Argîs, Amlîles, Ebhel, Ebrîsem, Abanûs, Ebû Kânis, İbnü İrs, el-Ânuk…………….417
Edviye-i Müfrede (İshâk bin Murâd)……………………………………………………………………419
Hafakân…………………………………………………………………………………………………………..420
Ağızdan Kan Gelmesi………………………………………………………………………………………421
Gaz Sıkışması ………………………………………………………………………………………………….421
Hıçkırık ………………………………………………………………………………………………………….422
Mürşid (Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî)……………………………………………………….423
Göz Kapaklarında Kaşıntı………………………………………………………………………………..423
Göz Kapaklarında Karıncalanma…………………………………………………………………….423
Göz Kapaklarında İltihaplanma……………………………………………………………………….424
Göz Kapaklarında Siğil…………………………………………………………………………………….424
Tuhfe-i Murâdî (Muhammed bin Mahmûd-ı Şirvânî)………………………………………….424
Panzehirler………………………………………………………………………………………………………424
Müntahab-ı Şifâ (Hacı Paşa)…………………………………………………………………………………425
Hava Tedbiri……………………………………………………………………………………………………426
Gıdalar…………………………………………………………………………………………………………….426
Sular………………………………………………………………………………………………………………..427
Hareket……………………………………………………………………………………………………………427
Uyku……………………………………………………………………………………………………………….428
Yâdigâr (Tabip İbni Şerif)……………………………………………………………………………………..428
Uykunun Zamanı ve Yatış Şekilleri………………………………………………………………….428
Aşırı Uyku ve Uykusuzluk……………………………………………………………………………….429
Egzersiz……………………………………………………………………………………………………………429
Bâh-nâme (Ali bin İshak)……………………………………………………………………………………..431
Cinsel İlişkinin Faydaları…………………………………………………………………………………431
Cinsel İlişkinin Mekruh ve Müstehâb Olduğu Zamanlar………………………………….432
Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye (Sabuncuoğlu Şerefeddin)………………………………………………433
Kalça Kemiğinin Üst Bölümüne Yakı Vurma……………………………………………………434
Mücerreb-nâme (Sabuncuoğlu Şerefeddin)………………………………………………………….434
Yılan Isırmalarına Karşı Panzehir…………………………………………………………………….434
Terceme-i Akrabâdîn (Sabuncuoğlu Şerefeddin)………………………………………………….435
Kâfur Macunları………………………………………………………………………………………………435
Alâ’im-i Cerrâhîn (Cerrah İbrahim)…………………………………………………………………….436
Kürek Kemiği Çıkığı………………………………………………………………………………………..437
Kürek ile Omuz Arasındaki Kemik Çıkığı………………………………………………………..437
Dirsek Çıkığı……………………………………………………………………………………………………437
Bilek Çıkığı……………………………………………………………………………………………………..438
Tarak Kemiği Çıkığı…………………………………………………………………………………………438
Parmak Çıkığı………………………………………………………………………………………………….438
Nüzhetü’l-Ezhân fî-Islâhi’l-Ebdân (Dâvud el-Antakî)…………………………………………439
Beyin Hakkında………………………………………………………………………………………………439
Menâfi’ü’n-Nâs (Nidâî)…………………………………………………………………………………………440
Şişlik Giderici Yakılar, Sargılar, Merhemler………………………………………………………441
Yara ve Nasırları İyileştiren Merhemler……………………………………………………………441
Yağların Hazırlanması ve Faydaları………………………………………………………………….442

KELAM FELSEFE MANTIK……………………………………………………………………………………..443
OSMANLI KELAM FELSEFE MANTIK LİTERATÜRÜ (Ayşe Betül Tekin)………443
KELAM FELSEFE……………………………………………………………………………………………………..445
Mukaddime (İbn Haldûn)……………………………………………………………………………………445
Tehâfütü’l-Felâsife/Kitâbu’z-Zühr (Ali Tûsî)………………………………………………………450
Önsöz……………………………………………………………………………………………………………..450
Allah’ın Fâil ve Sâni’ Olduğu……………………………………………………………………………450
İnsani Nefsin Mücerret Olup Olmadığı…………………………………………………………..451
Sonuç……………………………………………………………………………………………………………..452
Şerhu’l-Makâsıd (Sâdeddin et-Teftâzânî)…………………………………………………………….452
Vahdet-i Vücûd Eleştirisi………………………………………………………………………………..452
Hâşiye-i Tecrîd (Seyyid Şerîf Cürcânî)…………………………………………………………………455
Mevcûdâtın Taksimi……………………………………………………………………………………….456
Varlıkların Bütünü …………………………………………………………………………………………458
Kitâbu’t-Ta’rîfât (Seyyid Şerîf Cürcânî)……………………………………………………………….458
Te’vîl, Zekât, Zamân, Zünnâr, Zühd, Zâviye, Sâlih, Sıhhat, Gaflet, Gıybet,
Kitâbet, Kerîm, Kerâmet, Kâbe, Leff ü Neşr, Müşâhede, Mu’cize, Meczûb,
Mahabbet, Muhkem ve Müteşâbih, Mihrâb…………………………………………………….459
Şerhu’l-Mevâkıf (Seyyid Şerîf Cürcânî)……………………………………………………………….461
Şerhu Hidâyeti’l-Hikme (Kâdî Mîr Meybûdî)……………………………………………………..464
Hâşiye alâ Şerhi’l-Mevâkıf (Molla Muslihuddîn el-Lârî)……………………………………..467
Mukaddime…………………………………………………………………………………………………….467
Saltanat…………………………………………………………………………………………………………..468
Melekût…………………………………………………………………………………………………………..468
Yedi Gök ve Yedi Yer……………………………………………………………………………………….468
İklîm………………………………………………………………………………………………………………468
Kayyûm………………………………………………………………………………………………………….469
MANTIK…………………………………………………………………………………………………………………..469
Levâmi’u’l-Esrâr Şerhu Metâli’i’l-Envâr (Kutbuddîn er-Razî)…………………………….469
Mukaddime…………………………………………………………………………………………………….469
Hamd……………………………………………………………………………………………………………..471
Hidâyet…………………………………………………………………………………………………………..471
Tahrîru’l-Kavâ’idi’l-Mantıkiyye (Kutbüddin er-Razî)…………………………………………471
Mantığın Mahiyeti ve Ona Duyulan İhtiyacın Açıklanması…………………………….472
Şerhu’ş-Şemsiyye (Sâdeddin et-Teftâzânî)……………………………………………………………473
Mukaddime…………………………………………………………………………………………………….473
Mantık İlminin Kapsamı…………………………………………………………………………………475
el-Fevâ’idü’l-Fenâriyye (Şemseddin Molla Fenârî)………………………………………………477
Mukaddime…………………………………………………………………………………………………….477
Çelişki ……………………………………………………………………………………………………………478
Hâşiye ‘alâ Hâşiyeti’l-Metâli‘ (Molla Lütfî)………………………………………………………….479
Zübdetü’l-Beyân (Lâdikli Mehmed Çelebi)…………………………………………………………481
Yazılış Sebebi ve İçerik…………………………………………………………………………………….482
Cevher……………………………………………………………………………………………………………482
Müfred……………………………………………………………………………………………………………482
Edat, Kelime, İsim……………………………………………………………………………………………483
Kıyâs ve Kısımları……………………………………………………………………………………………484
Beş Sanat…………………………………………………………………………………………………………484

KÜLTÜR-SANAT
MİMARİ……………………………………………………………………………………………………………………487
OSMANLI MİMARİ LİTERATÜRÜ (Ozan Yılmaz)……………………………………………487
Risâle-i Mi‘mâriyye (Ca’fer Efendi)………………………………………………………………………489
Zirâ’ ………………………………………………………………………………………………………………..489
Diğer Mimari Ölçü Birimleri…………………………………………………………………………..491
Tezkiretü’l-Bünyân ve Tezkiretü’l-Ebniye (Sâî Mustafa Çelebi)…………………………..492
Önsöz………………………………………………………………………………………………………………492
Sinan’ın Devşirilmesi……………………………………………………………………………………….492
Van Gölü’nde Kadırga İnşası……………………………………………………………………………492
Prut Köprüsü…………………………………………………………………………………………………..493
Süleymaniye Camisi………………………………………………………………………………………..493
Sinan Çağı (Gülru Necipoğlu)………………………………………………………………………………495
MUSİKİ……………………………………………………………………………………………………………………..499
OSMANLI MUSİKİ LİTERATÜRÜ (Recep Uslu)……………………………………………….499
Kitâbü’l-Edvâr (Safiyyüddin el-Urmevî)………………………………………………………………501
Nağmelerin Tarifi, Tizlik ve Pestlik………………………………………………………………….501
Desâtînin Kısımları………………………………………………………………………………………….501
Eb‘âdın Oranları………………………………………………………………………………………………502
Kulağa Hoş Gelmeyen Sesler …………………………………………………………………………..502
Kulağa Hoş Gelen Sesler …………………………………………………………………………………502
Ud Tellerinin Düzeni ve Seslerin Çıkarılması Hakkında………………………………….503
Meşhur Devirler………………………………………………………………………………………………503
Îkâ’nın Devirleri………………………………………………………………………………………………503
Kenzü’t-Tuhaf (Hasan-ı Kâşânî)…………………………………………………………………………..503
Önsöz ve İçerik………………………………………………………………………………………………..504
Çeng-nâme (Ahmed-i Dâî)…………………………………………………………………………………..506
Ser-Âgâz-ı Dâstân……………………………………………………………………………………………507
Risâle-i Mûsikî (Kırşehirli Yusuf bin Nizameddin)……………………………………………….510
Câmi‘ü’l-Elhân (Abdülkādir-i Merâgî)…………………………………………………………………512
Kitâb-ı Edvâr-ı Hızır (Hızır b. Abdullah)……………………………………………………………..515
Kitâb-ı Edvâr-ı Şükrullah (Ahmedoğlu Şükrullah)………………………………………………518
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..518
Mukaddime……………………………………………………………………………………………………..519
El-Matla‘ Fî Beyâni’l-Edvâr (Seydî Bey)……………………………………………………………….519

GELENEKSEL SANATLAR………………………………………………………………………………………523
OSMANLI ÇAĞLARINDA GELENEKSEL SANATLAR (Ozan Yılmaz)…………….523
HAT……………………………………………………………………………………………………………………………525
Menâkıb-ı Hünerverân (Gelibolulu Mustafa Âlî Efendi)………………………………………525
Yazıcılık Sanatının Gerekliliği ve Güzel Yazının Şerefi……………………………………..525
İbn Bevvâb ile Yakut’a Dair Bir Fıkra……………………………………………………………….525
Yedi Üstatlar…………………………………………………………………………………………………….526
NAKKAŞLIK……………………………………………………………………………………………………………..527
Minyatür (Metin And)………………………………………………………………………………………….527
Dinsel Konular………………………………………………………………………………………………..527
Doğa ve Kent Görünümleri……………………………………………………………………………..527
Günlük Yaşam Sahneleri………………………………………………………………………………….528
Kuşlar, Hayvanlar, Yaratıklar, Bitkiler………………………………………………………………529
Portre Geleneğinin İkinci Evresi: Nigâri (Serpil Bağcı vd.)…………………………………530
EL SANATLARI………………………………………………………………………………………………………..531
Türk El Sanatları (H. Örcün Barışta)……………………………………………………………………531
El Yazmaları…………………………………………………………………………………………………….531
Osmanlı İmparatorluğu Dönemi……………………………………………………………………..533
Giysi Türleri…………………………………………………………………………………………………….533
Takı…………………………………………………………………………………………………………………533
Ev Tekstili Ürünleri………………………………………………………………………………………….533
Metal Ürünler………………………………………………………………………………………………….534
Toprak Ürünler………………………………………………………………………………………………..534
Ağaç Ürünler…………………………………………………………………………………………………..534

CİLTÇİLİK………………………………………………………………………………………………………………..534
Türk Cilt Sanatı (Mine Esiner Özen)……………………………………………………………………534
Klasik Doğu Ciltleri…………………………………………………………………………………………534
Ciltçiler……………………………………………………………………………………………………………536
Ciltçilik Sözlüğü………………………………………………………………………………………………536
SÜSLEME SANATLARI…………………………………………………………………………………………….537
Türk Süsleme Sanatçıları: Müzehhipler (A. Süheyl Ünver)………………………………….537
Baba Nakkaş……………………………………………………………………………………………………537
Fatih Zamanında Nakışhane……………………………………………………………………………537
Mecma‘ü’l-Acâ’ib Albümü……………………………………………………………………………….538
Barbaros Hayrettin…………………………………………………………………………………………..538
Karamemi Bu (Kanunî) Divanı İçin Yalnız Başına mı Çalıştı?………………………….538
YEME-İÇME GİYİM-KUŞAM TEŞRİFAT……………………………………………………………….539
OSMANLI YEME-İÇME GİYİM-KUŞAM TEŞRİFAT LİTERATÜRÜ
(Ozan Yılmaz)……………………………………………………………………………………………………….539
YEME-İÇME KÜLTÜRÜ…………………………………………………………………………………………..542
Yemek Kitabı (Muhammed bin Mahmud Şirvânî)………………………………………………..542
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..542
Tuffahiye, Ukeyke Aşı, Boranı, Tandırda Pişen Herise, Mutaccan, Sirkeli ve
Tahinli Kuru Balık Kavurması, Nane Turşusu, Zülbiye, Paluze, Mutancana……..542
Câmi‘ü’l-Buhûr der-Mecâlis-i Sûr (Gelibolulu Mustafa Âlî Efendi)…………………….545
Aşçılar Zümresinin Sınırsız Tatlar Sunmalarına Dair……………………………………….545
İstanbul Kahvecileri…………………………………………………………………………………………547
Meyhaneciler…………………………………………………………………………………………………..548

DİL-EDEBİYAT
SÖZLÜK…………………………………………………………………………………………………………………….551
OSMANLI LÜGAT LİTERATÜRÜ (Ozan Yılmaz)………………………………………………551
Tuhfe-i Şâhidî (Şâhidî İbrahim Dede)………………………………………………………………….555
Vankulu Lügati (Vankulu Mehmed Efendi)………………………………………………………….557
DİLBİLİM RETORİK………………………………………………………………………………………………..561
OSMANLI BELÂGAT LİTERATÜRÜ (Mücahit Kaçar)………………………………………561
Telhîsu’l-Miftâh (Kazvînî)……………………………………………………………………………………563
Dîbâce……………………………………………………………………………………………………………..563
Mukaddime……………………………………………………………………………………………………..563
Kelamın Belâgati……………………………………………………………………………………………..563
Meânî (Îcâz, İtnâb, Müsâvât)……………………………………………………………………………564
Îcâz………………………………………………………………………………………………………………….564
İtnâb………………………………………………………………………………………………………………..564
Beyân………………………………………………………………………………………………………………564
Bedî’………………………………………………………………………………………………………………..564
Mutavvel (Sâdeddin et-Teftâzânî)…………………………………………………………………………565
Belâgat Mananın mı Lafzın mı Sıfatıdır?………………………………………………………….565
El-Misbâh fî-Şerhi’l-Miftâh (Seyyid Şerif el-Cürcânî)………………………………………….567
Kalb Sanatı………………………………………………………………………………………………………567
el-Fevâ’idü’z-Ziyâiyye (Molla Câmî)…………………………………………………………………….569
Kelime……………………………………………………………………………………………………………..569
Lafız………………………………………………………………………………………………………………..570
Müyessiretü’l-Ulûm (Bergamalı Kadri)………………………………………………………………..571
Kelime……………………………………………………………………………………………………………..571
Kelimenin Türleri…………………………………………………………………………………………….572
Geçmiş Zaman………………………………………………………………………………………………..572
Soru İsimleri ve Ekleri……………………………………………………………………………………..572
Özne ve Nesne…………………………………………………………………………………………………572
Bahrü’l-Maârif (Gelibolulu Sürûrî)………………………………………………………………………573
Yazılış Sebebi ve İçerik……………………………………………………………………………………..573
Aruz İlmi ve Şiir Terimleri……………………………………………………………………………….573
Sanatlı Kasideden Örnekler……………………………………………………………………………..574
Kitâbu’l-Avâmil (Birgivî Mehmed Efendi)……………………………………………………………575
Kitâbu İzhâri’l-Esrâr (Birgivî Mehmed Efendi)……………………………………………………577

BİYOGRAFİ………………………………………………………………………………………………………………580
OSMANLI BİYOGRAFİ ESERLERİ LİTERATÜRÜ (Suat Donuk)…………………….580
Mecâlisü’n-Nefâ’is (Ali Şir Nevâyî)………………………………………………………………………583
Mevlânâ Lutfî…………………………………………………………………………………………………..583
Mevlânâ Yakînî………………………………………………………………………………………………..584
Mevlânâ Atayî………………………………………………………………………………………………….584
Mevlânâ Sekkâkî……………………………………………………………………………………………..584
Nesâyimü’l-Mahabbe min Şemâyimi’l Fütüvve (Ali Şir Nevâyî)………………………….585
Tasavvuf Ehlinin Tasavvuf Yoluna Giriş Düzeni………………………………………………586
Tasavvuf Ehlinin Eylem ve Davranışları ile Azla Yetinme
Özelliklerinden Bazıları………………………………………………………………………………………..587
Terceme-i Nefahâtü’l-Üns (Lâmiî Çelebi)…………………………………………………………….588
Hallâc-ı Mansûr………………………………………………………………………………………………588
Heşt Bihişt (Sehî Bey)…………………………………………………………………………………………..590
Mahmûd Paşa………………………………………………………………………………………………….590
Pîrî Paşa…………………………………………………………………………………………………………..591
Çâkerî Sinân Bey……………………………………………………………………………………………..591
Mihrî Hatun…………………………………………………………………………………………………….591
Hayâlî………………………………………………………………………………………………………………591
Şakâyıku’n-Nu‘mâniyye (Taşköprülü-zâde Ahmed Efendi)………………………………….591
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..592
Şeyh Edebâli……………………………………………………………………………………………………593
Sinan Paşa ………………………………………………………………………………………………………593
Tezkiretü’ş-Şu‘arâ ve Tabsıratu’n Nuzamâ (Latîfî)……………………………………………….595
Yahyâ Bey………………………………………………………………………………………………………..595
Tâcî………………………………………………………………………………………………………………….596
Meşâ’irü’ş-Şu‘arâ (Âşık Çelebi)…………………………………………………………………………….596
Bâkî…………………………………………………………………………………………………………………597
Yahyâ……………………………………………………………………………………………………………….597
Hadâiku’ş-Şakâik (Mecdî Mehmed Efendi)………………………………………………………….598
Yazılış Sebebi…………………………………………………………………………………………………..598
Mevlânâ Edebâli………………………………………………………………………………………………599

DİVAN EDEBİYATI………………………………………………………………………………………………….601
OSMANLI ÇAĞLARINDA KLASİK EDEBİYAT (Ömür Ceylan)………………………601
Garîb-nâme (Âşık Paşa)……………………………………………………………………………………….603
“Bir”lik…………………………………………………………………………………………………………….603
Yaş-nâme…………………………………………………………………………………………………………606
Türkçe Üzerine………………………………………………………………………………………………..607
Hâfız Divanı…………………………………………………………………………………………………………608
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………608
Hoca Dehhânî Dîvânı………………………………………………………………………………………….612
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………612
Kadı Burhâneddîn Dîvânı……………………………………………………………………………………613
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………614
Rubâî……………………………………………………………………………………………………………….614
Seyyid Nesîmî Divanı…………………………………………………………………………………………..614
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………615
Har-nâme (Şeyhî)…………………………………………………………………………………………………618
Yûsuf u Züleyhâ (Hamdullah Hamdî)…………………………………………………………………..619
Heves-nâme (Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi)………………………………………………………………….621
Bursa Şehrengîzi (Lâmiî Çelebi)…………………………………………………………………………..622
Ahmed Paşa Divanı……………………………………………………………………………………………..623
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………624
Necâtî Bey Divanı………………………………………………………………………………………………..625
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………625
Tazarru-nâme (Sinân Paşa)………………………………………………………………………………….626
Fuzûlî Divanı……………………………………………………………………………………………………….628
Su Kasidesi………………………………………………………………………………………………………628
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………629
Leylî vü Mecnûn (Fuzûlî)……………………………………………………………………………………..630
Hadîkatü’s-Sü’edâ (Fuzûlî)……………………………………………………………………………………633
Şikâyet-nâme (Fuzûlî)………………………………………………………………………………………….634
Bâkî Divanı………………………………………………………………………………………………………….635
Kaside-i Bahâriyye…………………………………………………………………………………………..636
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………636
Kıt‘a…………………………………………………………………………………………………………………637
Şâh u Gedâ (Taşlıcalı Yahyâ Bey)………………………………………………………………………….637
Hayâlî Bey Divanı………………………………………………………………………………………………..639
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………640
Terkîb-i Bend (Bağdatlı Rûhî)………………………………………………………………………………640
Şiirler (Üsküplü Vâlihî)…………………………………………………………………………………………642
Gazel……………………………………………………………………………………………………………….642
Beyitler……………………………………………………………………………………………………………642
Gazâyî Divançesi (Gazi Giray)……………………………………………………………………………..643
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………643
Hilye (Hâkânî Mehmed Bey)………………………………………………………………………………..644
TÜRK DÜNYASINDAN YANSIMALAR………………………………………………………………….646
Hüseyin Baykara Divanı………………………………………………………………………………………646
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………646
Mahbûbu’l-Kulûb (Ali Şir Nevâyî)……………………………………………………………………….647
Aşk Hakkında………………………………………………………………………………………………….648
Nevâyî Divanları (Ali Şir Nevâyî)…………………………………………………………………………648
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………649
Şîbânî Han Divanı……………………………………………………………………………………………….649
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………650
Kansu Gavrî Dîvânı……………………………………………………………………………………………..651
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………650
Babür Divanı………………………………………………………………………………………………………..652
Gazeller……………………………………………………………………………………………………………652
Babür-nâme…………………………………………………………………………………………………………653
TEKKE EDEBİYATI………………………………………………………………………………………………….655
OSMANLI ÇAĞLARINDA TASAVVUF EDEBİYATI (Ömür Ceylan)……………….655
Mevlid (Süleyman Çelebi)…………………………………………………………………………………….660
İlahîler (Hacı Bayrâm-ı Velî)………………………………………………………………………………..664
Eşrefoğlu Rûmî Divanı………………………………………………………………………………………..665
İlahîler…………………………………………………………………………………………………………….666
Müzekki’n-Nüfûs (Eşrefoğlu Rûmî)……………………………………………………………………..666
Envârü’l-Âşıkîn (Ahmed Bîcan)…………………………………………………………………………..669
Gece İbadetleri………………………………………………………………………………………………..669
İlmin Fazileti……………………………………………………………………………………………………670
Acâ’ibü’l-Mahlûkât (Ahmed Bîcan)……………………………………………………………………..670
Ay……………………………………………………………………………………………………………………670
Hayvanlar………………………………………………………………………………………………………..671
Muhammediye (Yazıcıoğlu Mehmed)…………………………………………………………………..671
Şatahât-ı Sûfiyâne………………………………………………………………………………………………..673
Kaygusuz Abdal……………………………………………………………………………………………….674
Azmî Baba……………………………………………………………………………………………………….675
İdris-i Muhtefî…………………………………………………………………………………………………675
Kul Nesîmî………………………………………………………………………………………………………675
Aziz Mahmud Hüdâyî Divanı……………………………………………………………………………..676
İlahîler…………………………………………………………………………………………………………….676

ÂŞIK ŞİİRİ…………………………………………………………………………………………………………………678
OSMANLI ÇAĞLARINDA ÂŞIK ŞİİRİ (Bülent Akın)………………………………………..678
Köroğlu………………………………………………………………………………………………………………..681
Benden Selam Olsun Bolu Beyi’ne…………………………………………………………………..681
Mert Dayanır Namert Kaçar…………………………………………………………………………….681
Tan Yeri Atanda Şafak Sökende………………………………………………………………………..681
Bugün Ben Bir Söz İşittim……………………………………………………………………………….681
Karacaoğlan…………………………………………………………………………………………………………682
Ela Gözlüm Ben Bu Elden Gidersem……………………………………………………………….682
Güzel Ne Güzel Olmuşsun……………………………………………………………………………….682
Gurbette Ömrüm Geçecek………………………………………………………………………………683
İncecikten Bir Kar Yağar………………………………………………………………………………….683
Bir Yiğit Gurbete Gitse…………………………………………………………………………………….683
Sunayı da Deli Gönül Sunayı……………………………………………………………………………683
Bir Ayrılık Bir Yoksulluk………………………………………………………………………………….684
Ala Gözlerine Kurban Olduğum………………………………………………………………………684
Yeşil Başlı Gövel Ördek……………………………………………………………………………………684
Ela Gözlü Nazlı Dilber…………………………………………………………………………………….684
Üryan Geldim Gene Üryan Giderim………………………………………………………………..684
Bağlandı Yollarım Kaldım Çaresiz……………………………………………………………………684
Pencereden Bakan Dilber………………………………………………………………………………..685
Hey Ağalar Böyle M’olur………………………………………………………………………………….685

ALEVİ-BEŞTAŞİ ŞİİRİ……………………………………………………………………………………………..686
OSMANLI ÇAĞLARINDA ALEVÎ-BEKTAŞÎ ŞİİRİ (Bülent Akın)……………………686
Şah İsmail Hatayî…………………………………………………………………………………………………690
Devriye……………………………………………………………………………………………………………690
Düvaz İmam……………………………………………………………………………………………………691
Gönül Ne Gezersin………………………………………………………………………………………….691
Kırklar Meydanına Vardım………………………………………………………………………………691
Muhammed Doğduğu Gece…………………………………………………………………………….692
Kerem Eyle………………………………………………………………………………………………………692
Akıl Gel Beru Gel Beru……………………………………………………………………………………692
İptidadan Yol Sorarsan…………………………………………………………………………………….693
Gazel……………………………………………………………………………………………………………….693
Hakikat Bir Gizli Sırdır……………………………………………………………………………………693
Gazel (Deh-nâme)…………………………………………………………………………………………..693
Pir Sultan Abdal…………………………………………………………………………………………………..694
Güzel Âşık Cevrimizi………………………………………………………………………………………694
Kul Olayım Kalem Tutan Eline………………………………………………………………………..695
Seversen Ali’yi Değme Yarama…………………………………………………………………………695
Ben de Bu Yayladan Şah’a Giderim…………………………………………………………………..695
Tevhit Semahı………………………………………………………………………………………………….695
Bir Güzelin Âşığıyım Erenler…………………………………………………………………………..696
Uyur İdik Uyardılar…………………………………………………………………………………………696
Derdim Çoktur Hangisine Yanayım…………………………………………………………………696
Bu Yıl Bu Dağların Karı Erimez……………………………………………………………………….696
Sarı Tanbura…………………………………………………………………………………………………….697
Ey Benim Divane Gönlüm……………………………………………………………………………….697
Kul Himmet…………………………………………………………………………………………………………697
Erenler Şâhına Kimse Eremez………………………………………………………………………….698
Ali’yi Gördüm Ali’yi………………………………………………………………………………………..698
Düvaz İmam……………………………………………………………………………………………………698
Kazak Abdal…………………………………………………………………………………………………………699
Eşeği Saldım Çayıra…………………………………………………………………………………………699
Ormanda Büyüyen Adam Azgını…………………………………………………………………….699
Mürsel Baba Oğlu Sultan Balım’dır…………………………………………………………………..700

HALK ANLATILARI………………………………………………………………………………………………..701
OSMANLI ÇAĞLARINDA HALK ANLATI GELENEĞİ (Bülent Akın)…………….701
Oğuz Kağan Destanı……………………………………………………………………………………………705
Dede Korkut Kitabı……………………………………………………………………………………………..707
Mukaddime……………………………………………………………………………………………………..707
Dirse Han Oğlu Boğaç Han Destanı………………………………………………………………..708
Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Destanı……………………………………………………………709

KAYNAKÇA………………………………………………………………………………………………………………713